Κετογονική δίαιτα – Οδηγός διατροφής (τι επιτρέπεται)

Γράφει ο Στέφανος Παπαναστασίου, αθλητικός διατροφολόγος.

Η κετογονική δίαιτα είναι η διατροφική προσέγγιση που έχει λίγους υδατάνθρακες (20-30 γρ.) και πολλά λιπαρά, προκειμένου το σώμα να καίει περισσότερο λίπος για ενέργεια. Φαίνεται ότι βοηθάει στην απώλεια βάρους και μειώνει τον κίνδυνο για συγκεκριμένες ασθένειες.

Ο κλασικός τύπος έχει 10% υδατάνθρακες, 70% λιπαρά και 20% πρωτεΐνη ενώ η εκδοχή κετογονικής υψηλής σε πρωτεΐνη (35%) έχει 60% λιπαρά και 5% υδατάνθρακες.

Γιατί ονομάζεται κετογονική δίαιτα και τι είναι η κέτωση;

Όταν ένα άτομο εφαρμόζει την κετογονική δίαιτα, μπαίνει στη μεταβολική κατάσταση της κέτωσης.

Η κέτωση συμβαίνει όταν ένα άτομο ελαττώνει την πρόσληψη υδατανθράκων και κατά συνέπεια μειώνει τα αποθέματα γλυκόζης του σώματος, η οποία είναι η κύρια πηγή ενέργειας των κυττάρων. Σε αυτή την κατάσταση ο οργανισμός αξιοποιεί τα λιπαρά ως ενέργεια αντί για τους υδατάνθρακες, μετατρέποντας τα σε κετόνες, την εναλλακτική πηγή ενέργειας των κυττάρων μας.

Υπάρχουν διαθέσιμα τεστ (αίματος, ούρων, ανάσας) για την κατάσταση κέτωσης που μετράνε τα κετονοσώματα του σώματος.

Μερικά συμπτώματα που ίσως υποδεικνύουν κατάσταση κέτωσης είναι το αυξημένο αίσθημα δίψας, το στεγνό στόμα, η συχνή διούρηση και το μειωμένο αίσθημα πείνας-λιγούρας.

Οδηγός διατροφής - Τι επιτρέπεται να τρως και τι δεν επιτρέπεται στην κετογονική δίαιτα

Επιτρέπονται:

• Λευκό κρέας όπως κοτόπουλο και γαλοπούλα
• Κόκκινο κρέας όπως μοσχάρι, χοιρινό, αρνί, κατσίκι
• Ζωμός οστών (bone broth)
• Ψάρια και θαλασσινά
• Γαλακτοκομικά πλήρη σε λιπαρά (γάλα, γιαούρτι, τυρί όπως gouda, edam, emmendal, γραβιέρα, κασέρι, φέτα, κατσικίσιο τυρί, τσένταρ, mozzarella, blue cheese)
• Αυγά
• Ξηροί καρποί
• Ελαιόλαδο (ιδανικά έξτρα παρθένο), ελιές
• Έλαιο καρύδας
• Βούτυρο
• Αβοκάντο, γουακαμόλε
• Μπαχαρικά, μυρωδικά (αλάτι, πιπέρι κ.ά.)

Επιτρέπονται με μέτρο:

• Ταχίνι, βούτυρα καρπών
• Σπόροι (λιναρόσπορος, σπόροι chia κ.ά.)
• Λαχανικά χαμηλών υδατανθράκων όπως μαρούλι, iceberg, σπανάκι, ρόκα, σέλερι, ραπανάκια, φρέσκο κρεμμυδάκι και αγγούρι
• Καρύδα
• Στέβια, ερυθριτόλη
• Cottage cheese

Επιτρέπονται σε μικρή ποσότητα:

• Λαχανικά μέτριων υδατανθράκων όπως λάχανο, μπρόκολο, κουνουπίδι, κολοκύθι, πιπεριές, χόρτα, μανιτάρια, σπαράγγια, μελιτζάνες
• Λεμόνι
• Φρούτα όπως μούρα (berries) και φράουλες σε μικρή ποσότητα

Δεν επιτρέπονται:

• Δημητριακά και αμυλούχα τρόφιμα όπως σιτάρι, βρώμη, ζυμαρικά, ρύζι, ψωμί, πατάτες κ.ά.
• Όσπρια (φακές, φασόλια, ρεβίθια κ.ά.)
• Φρούτα (όλα εκτός από όλα τα είδη μούρων)
• Αναψυκτικά, χυμοί
• Γλυκά
• Επεξεργασμένα τρόφιμα όπως πατατάκια, μπισκότα, κρουασάν, κέικ, ζαχαρωτά κ.ά.
• Λαχανικά υψηλών υδατανθράκων όπως ντομάτα, καρότο, παντζάρι, κρεμμύδι, αγκινάρες, κολοκύθα, παστινάκια
• Γλυκαντικά όπως μέλι, ζάχαρη, σιρόπι αγαύης, μαλτιτόλη, ξυλιτόλη
• Μαγιονέζα χαμηλών λιπαρών, κέτσαπ, σάλτσα μπάρμπεκιου και άλλες σάλτσες
• Αλκοόλ: μπύρα, κρασί, βαριά ποτά, κοκτέιλ και άλλα
• Διαιτητικά προϊόντα όπως γλυκά, πουτίγκες, επιδόρπια χωρίς ζάχαρη κ.ά.

Να αποφεύγονται:

• Επεξεργασμένα κρέατα (αλλαντικά όπως ζαμπόν, γαλοπούλα, προσούτο και λουκάνικα) καλό είναι να αποφεύγονται λόγω συντηρητικών και συσχέτισης τους με καρκίνο του παχέος εντέρου
• Μαργαρίνες
• Φυτικά έλαια όπως φοινικέλαιο, ηλιέλαιο, καλαμποκέλαιο κ.ά. λόγω μη ευεργετικών ω6 λιπαρών που περιέχουν
• Μαγιονέζα

Η κετογονική βοηθάει στην απώλεια βάρους / λίπους και συμβάλει θετικά στην υγεία;

Πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος απώλειας βάρους και λίπους (1, 2) που υπερτερεί ελαφρώς από άλλες διατροφικές προσεγγίσεις (3, 4, 5, 6).

Φαίνεται ότι μειώνει παράγοντες κινδύνου ασθενειών όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα, ο διαβήτης τύπου 2, το Alzheimer’s, συγκεκριμένοι τύποι καρκίνων, το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών και επίσης αποτελεί μία πιθανώς βοηθητική προσέγγιση σε παιδιά με επιληψία σε επιληπτικούς ασθενείς που δεν βλέπουν βελτίωση από τη φαρμακευτική αγωγή με αντιεπιληπτικά φάρμακα.

Συμπτώματα εφαρμογής κετογονικής δίαιτας που πρέπει να προσέξεις: keto flu & αυξημένες χοληστερόλες

Σε ορισμένες περιπτώσεις ατόμων η εφαρμογή της κετογονικής δίαιτας μπορεί να προκαλέσει το λεγόμενο keto flu ή/και αυξημένα επίπεδα χοληστερολών (7, 8).

Το keto flu είναι ένα σύνολο συμπτωμάτων που εμφανίζεται σε μερικά άτομα όταν ξεκινάνε μία κετογονική δίαιτα. Διαρκούν λίγο διάστημα, είναι φυσιολογικό να συμβαίνουν και σίγουρα δεν είναι ευχάριστα.

Mοιάζουν πολύ με τα συμπτώματα μίας γρίπης και συμβαίνουν γιατί το σώμα προσπαθεί να προσαρμοστεί στη νέα μορφή ενέργειας που παράγει, τις κετόνες. Τα συμπτώματα διαρκούν λίγες μέρες και ποικίλουν από ήπια έως σοβαρά. Πολλοί δεν νιώθουν τίποτα, ενώ άλλοι βιώνουν ναυτία, εμετό, δυσκοιλιότητα, διάρροια, πονοκέφαλο, ευερεθιστότητα, αδυναμία, κράμπες, ζαλάδες, brain fog, στομαχικούς ή εντερικούς πόνους, μυϊκούς πόνους, δυσκολία στον ύπνο και λιγούρα για συγκεκριμένα φαγητά.

Η καλή ενυδάτωση, οι ηλεκτρολύτες, ο επαρκής ύπνος και η ήπια άσκηση τις πρώτες μέρες εφαρμογής της κετογονικής δίαιτας φαίνεται ότι βοηθούν στην ανακούφιση/αποφυγή του keto flu.

Τα αυξημένα επίπεδα χοληστερολών παρατηρούνται όταν καταναλώνονται πολλά κορεσμένα & trans λιπαρά από τροφές όπως βούτυρο, λίπος κρεάτων, γάλα, γιαούρτι, τυριά πλήρη σε λιπαρά όπως φέτα, γραβιέρα, έλαιο καρύδας, άλλα φυτικά έλαια (φοινικέλαιο), επεξεργασμένα τρόφιμα, τηγανητά τρόφιμα κ.ά.

Καλό είναι οι παραπάνω τροφές να αποφεύγονται και να προτιμούνται τροφές με καλά λιπαρά (μονοακόρεστα και πολυακόρεστα) όπως ελαιόλαδο, ελιές, ξηροί καρποί, βούτυρα καρπών, αυγά (κρόκος), αβοκάντο, γουακαμόλε, λιπαρά ψάρια (σκουμπρί, σολομός, μπακαλιάρος, ρέγγα, σαρδέλα, γαύρος).

Ποιοι πρέπει να αποφεύγουν την κετογονική διατροφή;

Η κετογονική καλό είναι να αποφεύγεται από έγκυες γυναίκες, ασθενείς που νοσηλεύονται, παιδιά και εφήβους, εκτός αν βρίσκονται υπό στενή ιατρική παρακολούθηση.

Επίσης, οι ασθενείς με διαβήτη, προβλήματα στη χολή, νεφρικές, παγκρεατικές και ηπατικές παθήσεις πρέπει πρώτα να συμβουλεύονται τον/τη γιατρό τους πριν εφαρμόσουν μία τέτοια διατροφική προσέγγιση.

Τέλος, η κετογονική πρέπει να αποφεύγεται από άτομα με υπερευαισθησία στη διαιτητική χοληστερόλη και άτομα με οικογενή υπερχοληστερολαιμία.

Συγκεντρωτικά

Η κετογονική δίαιτα είναι μία διατροφική προσέγγιση που έχεις λίγους υδατάνθρακες (20-30 γρ.) και πολλά λιπαρά.

Είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος απώλειας βάρους / λίπους και βελτίωσης πολλών δεικτών υγείας.

Όταν ένα άτομο εφαρμόζει την κετογονική δίαιτα, μπαίνει στη μεταβολική κατάσταση της κέτωσης. Με τον περιορισμό των υδατανθράκων το σώμα οδηγείται στην καύση περισσότερων λιπαρών ως πηγή ενέργειας μετατρέποντας τα σε κετόνες.

Ορισμένα άτομα εμφανίζουν keto flu ή/και αυξημένα επίπεδα χοληστερολών, γι\' αυτό χρειάζεται προσοχή στο είδος των λιπαρών που καταναλώνονται (μονοακόρεστα και πολυακόρεστα έναντι κορεσμένων και trans λιπαρών), στην καλή ενυδάτωση και στον καλό ύπνο.

Η κετογονική είναι μία ασφαλής διατροφική προσέγγιση ωστόσο καλό είναι να αποφεύγεται από έγκυες γυναίκες, ασθενείς και άτομα με υπερευαισθησία στη διαιτητική χοληστερόλη/οικογενή υπερχοληστερολαιμία.